Een volwassene plast normaliter drie tot acht keer per dag, afhankelijk van de vochtinname. Die urine is meestal lichtgeel tot goudgeel van kleur. Dit wordt veroorzaakt door de kleurstof urochroom. Deze wordt continu en in dezelfde hoeveelheid geproduceerd. Bij minder geconcentreerde urine is de kleur lichter dan bij sterk geconcentreerde urine. Maar je urine kan ook kleurloos, bruin, zwart of zelfs paars zijn.
Lichtgele urine
Wanneer er in korte tijd veel water wordt gedronken, kan de urine lichtgeel tot vrijwel kleurloos worden. Dit betekent dat er een lage concentratie nierkleurstoffen (urochroom) in de plas aanwezig is, maar zegt niets over je gezondheid. Je urine is gewoon sterk verdund door het vele vocht. Bij slecht ingestelde diabetes of slecht werkende nieren kan de urine ook lichter zijn.
Donkergele urine
Urine is donkergeel wanneer iemand te weinig heeft gedronken of in korte tijd veel vocht verloren is; bijvoorbeeld door intensief te sporten of veel transpireren. Het vochtpercentage in de urine wordt kleiner en de concentratie urochroom groter. Ochtendurine is vaak geconcentreerder en dus donkerder van kleur, omdat je 's nachts veel transpireert.
Troebele, schuimende urine
Troebele of schuimende urine kan worden veroorzaakt door zoutkristallen van urinezuur of fosforzuur en is dan onschuldig. Het kan echter ook een minder goed teken zijn: wanneer het komt door de aanwezigheid van witte bloedcellen en pus in de urine; oftewel pyurie. Jeuk, branderigheid, pijn bij het plassen en en bloed in de urine kunnen andere symptomen zijn. Het kan duiden op een infectie van de urinewegen of een blaasontsteking en gaat vaak gepaard met pijn bij het plassen, vaak kleine beetjes plassen en buikpijn.
Glomerulonefritis
Bij schuimende of troebele urine kan er ook sprake zijn van glomerulonefritis. Glomerulonefritis is een ongewone aandoening waarbij de filters van de nieren, de glomeruli, ontstoken raken. Als gevolg daarvan kunnen de nieren hun functie, het verwijderen van afvalstoffen en overtollig water, niet meer goed uitoefenen. Bovendien lekken er bloedcellen en eiwitmoleculen via de glomeruli naar de urine. Andere verschijnselen van deze aandoening zijn bloed in de urine, frequent urineren, opgezwollen gezicht met dikke ogen, opgezwollen voeten en benen, kortademigheid en verlies van eetlust. Wanneer troebele urine langer aanhoudt of je een van de andere klachten hebt, is het verstandig de huisarts in te schakelen.
Witte urine
Een hoog gehalte aan fosfaatzouten in de urine kan deze witter maken. Dit noemen we fosfaturie en is vaak pas aan het einde van de urinestraal zichtbaar omdat de fosfaten dan neerslaan. Fosfaturie is in principe niet gevaarlijk, maar het kan wel irriteren en in sommige gevallen nierstenen veroorzaken. Witte urine kan ook duiden op een lekkage van het lymfestelsel naar de urinewegen of de nieren (chylurie). In beide gevallen is het verstandig even langs de huisarts te gaan.
Bruine urine
Wanneer onze urine hemoglobine, spiereiwitten of andere afgebroken eiwitten bevat, kan deze een bruinige kleur krijgen. Ook de uitstoot van bilirubine - een stof die vrijkomt bij de afbraak van rode bloedcellen - kan een lichtbruine kleur tot gevolg hebben. Dit is soms bij leveraandoeningen het geval. Is de urine bierbruin, dan kan dat duiden op geblokkeerde galwegen of hepatitis. Donkerbruine urine die naar ontlasting ruikt, kan een teken van een fistel zijn. Neem bij bruine urine die langere tijd aanhoudt uit voorzorg even contact op met de huisarts.
Zwarte urine
Zwarte urine betekent meestal dat er melanine wordt uitgescheiden via de urine en komt bijvoorbeeld voor wanneer iemand huidkanker (melanomen) heeft. Ook een bepaalde stofwisselingsziekte, ochronose, kan voor zwarte urine zorgen door uitscheiding van de kleurstof alkapton. Deze kan overigens ook huid, kraakbeen en bindweefsel zwart kleuren.
Grijze urine
Grijsachtige urine kan wijzen op beginnende nierstenen. Deze stenen beginnen vaak als microscopisch klein gruis dat in de urine terug te vinden is. Is de urine grijs en heb je pijn of een branderig gevoel bij het plassen? Ga dan even naar de huisarts. Ook voldoende drinken is in dit geval belangrijk; eventueel kan het water aangezuurd worden met een beetje citroensap; dit remt de steenvorming.
Rode urine
Rode bietjes of rode kool kunnen de urine rood kleuren. Rode urine is dus niet altijd iets om je zorgen over te maken. Ook de menstruatie kan soms voor wat bloed in de plas zorgen. Wanneer de urine langere tijd rood is, wijst dit echter op bloed in de urine, oftewel hematurie. Zichtbaar bloed in de urine kan wijzen op een blaas- of nieraandoening zoals nierstenen, een blaas- of niertumor of een cyste. De meest voorkomende oorzaak van rode urine is echter een blaasontsteking of nierbekkenontsteking. Ook bij sikkelcelziekte of hydronefrose kan de urine rood kleuren. Het feit dat er bloed in de urine aanwezig is, is niet altijd zorgwekkend. Maar omdat de oorzaken ervan zo gevarieerd kunnen zijn (van minder ernstig tot zeer ernstig) is het altijd verstandig contact met de huisarts op te nemen.
Paarse urine
Wanneer de urine paarsig of purper (paars-rood) van kleur is, kan dit duiden op de stofwisselingsziekte porfyrie. Dit is een verzamelnaam voor een aantal ziektes die te maken hebben met stoornissen in de aanmaak van rode bloedcellen.
Mag het een beetje meer (of minder) zijn?
Zoals gezegd produceert de gemiddelde mens twee liter urine per dag. Wanneer je veel meer urineert noemen we dit polyurie. Bij een veel kleinere urineproductie (minder dan 500 ml per dag) spreken we van oligurie of anurie (minder dan 50 ml per dag).
Oorzaken hoge urineproductie
Veel water drinken
Alcoholgebruik
Veel caffeïnehoudende dranken (cola, koffie)
Diabetes
Afwezigheid van het hormoon ADH (anti-diuretisch hormoon) waardoor de nieren geen water vasthouden
Sommige nieraandoeningen
Oorzaken lage urineproductie
Uitdroging
Shock
Nierfalen
Wanneer naar de huisarts?
Naast bovenstaande oorzaken, kan de urine ook verkleuren door schommelingen in je bloedsuikerspiegel, bijvoorbeeld bij diabetes melitus, of bij schommelingen in je hormoonhuishouding (zwangerschap, overgang). Daarnaast heeft voeding en vochtinname invloed op de kleur. Bovendien kunnen bepaalde geneesmiddelen je urine vreemde kleuren geven; van oranje tot blauw tot groen. Vaak staat dit in de bijsluiter. Ga in ieder geval even voor controle langs de huisarts bij:
Pijn of een branderig gevoel bij het plassen
Bloed in de urine (aanhoudend)
Witte, troebele urine (aanhoudend)
Twijfel en bezorgdheid
De huisarts kan verder onderzoek doen en je indien nodig doorverwijzen naar een specialist.
