Hoe krijg je voldoende vocht binnen?
Lekker hoor, warm weer. Maar hoe zorg je dat je genoeg vocht binnenkrijgt? Telt bier ook mee? En koffie? En waarom drinken we vaak te weinig?
1. Waarom lopen ouderen een groter risico op uitdroging?
Jonge, gezonde mensen
drogen niet zo snel uit, ook niet als het heel warm is. Zodra het lichaam veel
vocht verliest, gaat in de hersenen een imaginair belletje rinkelen dat zorgt
voor een dorstgevoel, zodat er gedronken wordt. Bij ouderen, vanaf een jaar of
65, werkt dat systeem steeds iets minder goed. Zeker boven de 80 wordt het
minder. Dan kan het gebeuren dat iemand vergeet te drinken. Wie dan ook nog
medicijnen slikt die invloed hebben op de vochthuishouding (zoals plaspillen) en
bijvoorbeeld een buikgriepje krijgt, loopt een groot risico op uitdroging.
2. Wat gebeurt er in het lichaam als het uitdroogt?
Bij een beginnend tekort
zal het lichaam het aanwezige vocht zo min mogelijk verloren laten gaan. De transpiratie gaat dus op een laag pitje. Dat is ongezond, want
zweten zorgt ervoor dat de lichaamstemperatuur bij warmte niet stijgt. Ook
zullen de nieren minder urine produceren. Weinig naar de wc hoeven (minder dan
eens per drie tot vijf uur) is dan ook een eerste teken van uitdroging.
Vervolgens stroomt er vocht uit de cellen naar de bloedbaan, zodat de
hoeveelheid bloed en de bloeddruk op peil blijven. Hierdoor drogen de cellen
langzaam uit. Dat is te merken aan de huid; als die rechtop blijft staan wanneer
hij even omhoog wordt getrokken, kan dat ook een teken zijn van uitdroging.
De hersencellen zijn eveneens gevoelig voor uitdroging. Dit uit zich in
verwardheid. Wanneer in dit stadium nog steeds geen vocht binnenkomt, wordt
uitdroging echt schadelijk. De natriumbalans raakt verstoord en de bloeddruk
daalt. Dat geeft een licht gevoel in het hoofd en kan tot flauwvallen leiden.
Wordt het vocht- en natriumgehalte niet aangevuld, dan kunnen een shock en een
coma het gevolg zijn. Zo belangrijk is drinken dus.
3. Hoe gevaarlijk is een hittegolf voor ouderen?
Bij de hittegolf in 2010 (vijf
dagen achtereen warmer dan
25 ºC, waarvan drie minstens 30 ºC) overleden
ongeveer 500 ouderen meer dan normaal in zo’n periode, blijkt uit cijfers van
het CBS. Uitdroging is overigens niet de belangrijkste reden voor die extra
sterfgevallen. Meestal gaat het om mensen met hart- of longproblemen. Uitdroging
zorgt in eerste instantie voor allerlei gezondheidsproblemen die tot
ziekenhuisopname kunnen leiden. Het verhoogt bijvoorbeeld de kans op infecties
en nierstenen. Te weinig vocht kan ook trombose in de hand
werken. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat van alle 65-plussers die in het
ziekenhuis worden opgenomen, 7 procent een vochttekort heeft.
4. Als uitdroging makkelijk te herkennen is, waarom komt het dan zo vaak voor?
Bij ouderen is het minder makkelijk vast te stellen. Het simpele
testje met het omhoogtrekken van de huid werkt bijvoorbeeld al niet; een oudere
huid is meestal droger en blijft altijd even 'staan'. Ook een symptoom als
verwarring is niet altijd te herkennen, zeker wanneer iemand aan het dementeren is. En minder zweten? Dat doen ouderen toch al. Er
zijn andere manieren om te controleren of iemand voldoende drinkt, maar die zijn
tijdrovend en soms gewoon niet uitvoerbaar. Wegen bijvoorbeeld. Daarmee is te
berekenen hoeveel vocht iemand binnenkrijgt en verliest. Maar dit is zeer
ingrijpend, zeker voor bedlegerige personen.
'Gewoon' zorgen dat een hulpbehoevende oudere voldoende drinkt, is ook
makkelijker gezegd dan gedaan. Soms is de slikreflex niet meer in orde. Ook is
er in verpleeghuizen niet altijd genoeg personeel om een flink deel van de
bewoners te helpen minimaal twee liter per dag te drinken. Tel daarbij op dat
mantelzorgers in de zomer soms ook afwezig zijn vanwege vakantie, en het
probleem is duidelijk.
5. Hoe zorg je dat hulpbehoevende ouderen genoeg drinken als het warm is?
Met
simpele trucs. Zet bijvoorbeeld niet gewoon water, thee, koffie of vruchtensap neer, maar neem zelf ook
een glas, ga erbij zitten en drink gezellig samen wat. Schenk nog een keer in
als het glas leeg is. Of eet allebei een waterijsje. Ook een schaaltje sappig
fruit is een prima manier om extra vocht binnen te krijgen. Ga je zelf op
vakantie, zorg dan dat er iemand anders is die een oogje in het zeil houdt en de
tijd neemt om samen iets te drinken. Ben je mantelzorger voor een hulpbehoevende
oudere die zelfstandig woont, neem dan contact op met de huisarts om te vragen
of eventuele medicatie moet worden aangepast aan het warme weer. Bij mensen die
in een verpleeg- of verzorgingshuis wonen, houdt het personeel dat in de
gaten.
6. En hoe zorg je dat je zélf ook genoeg vocht binnenkrijgt?
Door op warme
dagen minstens twee liter per dag te drinken. Vaak gaat dat vanzelf. Maar als je
veel zweet of als je sport, is het nodig om extra te drinken. Neemt het zweten
af, hoef je minder vaak naar de wc, wordt de urine donkerder en krijg je een
licht gevoel in je hoofd, dan is er waarschijnlijk sprake van een beginnend
vochttekort. Een (isotoon) sportdrankje is een goede manier om dit aan te
vullen. Een glas aanmaaklimonade is ook goed. Of maak zelf een drankje dat
suiker en zout aanvult: een glas water met een eetlepel suiker en een theelepel
zout. Niet aan te raden voor mensen met een hoge bloeddruk.
7. Bier is toch ook vocht?
Klopt. En natuurlijk is een biertje op een warme dag geen probleem. Veel biertjes wel, of andere alcoholhoudende drank. Alcohol werkt namelijk vochtafdrijvend. Alcohol heeft ook een verraderlijk kantje: het kan lijken alsof dat borreltje voor verward gedrag zorgt, terwijl in werkelijkheid vochttekort in de hersenen de oorzaak is. Koffie en thee tellen overigens wél mee bij de minstens twee liter die per dag moet worden gedronken.
DENK ER AAN DAT HET EVEN BETER IS OM GEEN ALCOHOL TE DRINKEN
8. Met welke ziekten en medicijnen moet je extra opletten als het warm is?
Mensen met suikerziekte moeten eveneens opletten. Als het glucosegehalte hoog is, wordt dit uitgeplast en is er sprake van vochtverlies dat moet worden aangevuld. Er zijn ook medicijnen die invloed hebben op het zweten. Een bijwerking van antidepressiva kan zijn dat er heviger wordt getranspireerd. Dit vocht moet worden aangevuld. Medicijnen tegen de ziekte van Parkinson, allergie en incontinentie kunnen het zweten juist tegengaan, waardoor minder snel opvalt dat het warm is en er meer gedronken moet worden.
